Młyny wodne w starożytności i później

Jednym z największych osiągnięć technologicznych starożytności, które miało także ogromny wpływ na cywilizacyjne oblicze późniejszych epok, było opanowanie siły płynącej wody dla potrzeb gospodarki, przede wszystkim do poruszania rozmaitych użytecznych mechanizmów.

Pierwsze prace nad skonstruowaniem urządzeń wykorzystujących siłę płynącej wody prowadzono we wschodniej części basenu Morza Śródziemnego już w okresie hellenistycznym. Pierwszym świadectwem istnienia młynów wodnych jest przekaz Strabona dotyczący takich urządzeń zainstalowanych w pałacu króla Pontu Mityrydatesa VI Eupatora w Kabirze w północno-wschodniej Azji Mniejszej (Strabon, Geografia XII, 3, 30). W swoim skąpym świadectwie grecki geograf mówi o urządzeniu zwanym ὑδραλέτης, które oznacza w grece właśnie młyn wodny, lub ...

	Stalagmit
	13 sierpnia 2021 22:41

Pierwsze imperium

Relacje o imperiach i wielkich zdobywcach zdominowały sporą część spisanej historii Świata. Te potężne organizmy państwowe ukształtowały dzieje ludzkości i pozostawiły po sobie zauważalne ślady i materialne oraz niematerialne dziedzictwo, które przetrwało do dnia dzisiejszego. Dość wspomnieć starożytny Rzym, po którym pozostały nie tylko imponujące ruiny miast i infrastruktura, ale także język, prawo i spuścizna literacka. Imperia kształtowały polityczne i kulturowe oblicze Świata, a ich dokonania nadal mają wpływ na życie współczesnych ludzi. Z jednej strony były brutalnymi i drapieżnymi organizacjami, zagarniającymi ziemię i zasoby, eksploatującymi pracę ludzką do granic możliwości, prowadzącymi okrutne wojny i eksterminującymi całe grupy etniczne. Z drugiej strony ich dziełem były i ...

	Stalagmit
	3 lipca 2021 14:27

Wulkan, Słowianie i koniec starożytności

Kiedy 1500 lat temu Cesarstwo Wschodniorzymskie rządzone przez Justyniana I przeżywało szczyt potęgi, nikt nie przypuszczał, jak szybko i gwałtownie skończy się okres pomyślności gospodarczej i niedoścignionej militarnej siły. Cesarstwo Rzymskie na zachodzie wprawdzie upadło i stało się łupem plemion germańskich, ale zamożny wschód ze swoimi bogactwami i potężnymi miastami trzymał się świetnie. Wędrówka ludów była właśnie w pełnym toku, ale zręcznym politykom i wodzom z Konstantynopola udawał się kierować migracje ludów z północy i wschodu do upadającej, zachodniej części Cesarstwa. Gdy na zachodzie zamierało życie miejskie i komunikacja, niszczała rzymska infrastruktura, a jedynym oparcie ludności byłych prowincji cesarstwa był Kościół chrześcijański, mieszkańcy wschodu nadal się boga ...

	Stalagmit
	2 lipca 2021 15:37

Krótka historia Wikingów

Krótka historia Wikingów, cz. 1-2

„Krieg, Handel und Piraterie, Dreieinig sind sie, nicht zu trennen“

"Wojna, handel, pirateria, trójca to jedna, niepodzielna"

J. W. Goethe

Szanowni Czytelnicy, przypominam dawny tekst o historii i archeologii Wikingów. Zapraszam do czytania

Mieszkańcy Skandynawii, którzy w VIII w. po Chr. zaczęli najeżdżać europejskie wybrzeża, na równi ze Słowianami i Arabami kształtowali oblicze wczesnośredniowiecznego świata. To od nich zaczęła się epoka, w której Morze Północne zyskało większe gospodarcze i polityczne znaczenie, niż Morze Śródziemne.

Ojczyzną Wikingów był Półwysep Skandynawski, największy półwysep Europy o powierzchni 800 tys. kilometrów kwadratowych. Oblewają go morza: Północne, Norweskie, Barentsa i Bałtyckie. Zachodnie wybrzeże Półwyspu jest poc ...

	Stalagmit
	12 czerwca 2021 13:26

W sumeryjskim Lagasz

Starożytny Sumer, położony na obszarze dzisiejszego południowego Iraku, był krajem miast-państw. Jednym z takich miast było Lagasz (dziś Tell Al-Hiba w irackiej prowincji Zi-Har), położone pomiędzy Tygrysem i Eufratem. Była to jedna z najstarszych i największych metropolii starożytnego Bliskiego Wschodu. W skład państwa Lagasz (kraju Lagasz, czyli po sumeryjsku Lagasz-ki) wchodziła stolica o tej samej nazwie, duże miasto Girsu (dziś Tello), port morski Eninkimar oraz kilka innych, mniejszych miejscowości (Nina-Sirara, Urazagga, Erin). Lagasz było nawet jak na warunki mezopotamskie potężnym miastem, zajmującym ponad 600 hektarów. Było to najprawdopodobniej największe i najludniejsze miasto Sumeru. Miasto-państwo Lagasz zajmowało ok. 3000 kilometrów kwadratowych, a w samym Girsu mogło za ...

	Stalagmit
	24 kwietnia 2021 19:37

Świt historii

Na przełomie eneolitu (epoki miedzi) i epoki brązu, czyli w IV-III tys. przed Chr. dalekosiężne kontakty handlowe pomiędzy różnymi obszarami Starego Świata były już dość mocno rozwinięte. Już tysiące lat wcześniej ludzie przemieszczali się na dalekie odległości i wymieniali między sobą poszukiwane towary. Ale nadchodzące czasy miały się różnić od poprzednich. Tym razem to pierwsze powstające państwa, będące jednocześnie wielkimi organizmami gospodarczymi, przejęły naczelną rolę w wymianie handlowej. Z biegiem czasu zacieśniały się powiązania pomiędzy społecznościami zamieszkujący odległe od siebie tereny. Obok wymiany surowców i żywności coraz większą rolę zaczęła spełniać wymiana i konsumpcja przetworzonych dóbr. Wytwarzały je społeczności dysponujące odpowiednim zapleczem w postaci t ...

	Stalagmit
	21 kwietnia 2021 20:19

Wrak sprzed 3300 lat

Przedstawiam dziś fragment I tomu książki "Wieki brązu i żelaza : Tom I", opowiadający o wraku statku odkrytym w 1982 roku u południowo-zachodnich wybrzeży Turcji, w okolicach Przylądka Uluburun. To odkrycie zmieniło obraz epoki brązu i pozwoliło go uzupełnić o wiele nowych, nieznanych dotąd elementów. 

Morze Śródziemne i pozostałe akweny świata w opisywanej epoce roiły się od statków. Te, które nie dopłynęły szczęśliwie do portów przeznaczenia, spoczywają do dziś na dnie mórz jako wraki. Wiele z nich udało się zbadać archeologom podwodnym w ostatnich kilkudziesięciu latach. Dostarczają one bezcennych informacji o skali i charakterze wymiany handlowej i żeglugi w późnej epoce brązu, o konstrukcji statków, przewożonych towarach i trasach podróży. Większość z nich to wraki jednostek, któ ...

	Stalagmit
	18 lutego 2021 19:11

Metalurgia starożytnej Fenicji

1. Zasoby naturalne Libanu

Wczesna fenicka metalurgia musiała z konieczności bazować na miejscowych złożach. Pas wybrzeża zamieszkany przez Fenicjan i jego lądowe zaplecze nie są zbyt bogate w źródła surowców. Występują one w przeważającej części w górach Libanu. Współcześnie eksploatuje się tu głównie surowce mineralne: wapień, gips, sól. Występują tutaj też rudy żelaza, które nie są dziś eksploatowane i nie posiadają znaczenia ekonomicznego. Najbliższe złoża rud metali o znaczeniu gospodarczym znajdują się w Jordanii i na Synaju, w górach Taurus i na Cyprze. Jest zatem jasne, że starożytni Fenicjanie musieli poszukiwać zasobów rud metali poza swoją ojczyzną.

2. Umiejętności techniczne fenickich metalurgów

Fenicjanie byli wybitnymi metalurgami i metaloplastykami. Potrafili wytwarzać w ...

	Stalagmit
	29 grudnia 2020 16:28

Tracja i Trakowie

W południowo-wschodniej części Półwyspu Bałkańskiego, pomiędzy łańcuchem górskim Starej Płaniny a Morzem Egejskim i Morzem Czarnym leży kraina nazywana w starożytności Tracją. Niekiedy włącza się do niej tereny między Dunajem a Starą Płaniną, a nawet te położone na południe od Karpat. Już od głębokich pradziejów przez ten region biegły drogi łączące Europę z Azją Mniejszą. Leżał on na w sąsiedztwie regionu egejskiego i Anatolii, gdzie istniały rozwinięte cywilizacje, których oddziaływania wywarły głęboki wpływ na rozwój ludów Europy. Już w górnym paleolicie, około 46 tys. lat temu dotarły tu z Bliskiego Wschodu grupy łowców-zbieraczy związane z kulturą oryniacką, które pozostawiły po sobie pochówki w jaskini Baczo Kiro w łańcuchu górskim Starej Płaniny, nieopodal dzisiejszego bułgarski ...

	Stalagmit
	16 grudnia 2020 00:39

Purpura i ślimaki

Od głębokich pradziejów człowiek starał się ozdabiać swój strój, barwiąc go i naszywając na niego aplikacje z różnorodnych materiałów. Już w paleolicie skórzane ubrania barwiono za pomocą czerwonego tlenku żelaza, czyli ochry. Barwniki wytwarzano z naturalnych składników, przede wszystkim roślin i minerałów i obracano nimi na szeroką skalę. Najstarsze przykłady użycia barwników mineralnych pochodzą sprzed 350 tys. lat, z jaskiń Zambii. W późniejszych wiekach do barwienia tkanin używano całej gamy barwników roślinnych, zwierzęcych i mineralnych. Pochodzący z Kaukazu i Azji Mniejszej Urzet barwierski (Isatis tinctoria) był używany do wyrobu niebieskiego pigmentu, tak samo jak liście indygowca farbiarskiego (Indigofera tinctoria L.), z których wytwarzano bardzo ceniony niebieski barwnik i ...

	Stalagmit
	23 listopada 2020 17:33

Turbosłowiańskie szaleństwo

Już od kilku lat możemy obserwować w Polsce usilne, a niekiedy wręcz nachalne upowszechnianie wizji najdawniejszej historii naszego kraju, która bardzo się różni od tego, co możemy przeczytać w książkach historycznych. Książki, artykuły i filmy sprzedają na wizję wielkiego starożytnego imperium słowiańskich Lechitów rozciągającego się od Renu i Dunaju daleko na wschód. Mówi się i pisze o Słowiano-Ariach i ich wyjątkowych genach. Z internetowych portali i książek wylewa się strumień treści, który ma dotyczyć ukrytej celowo przez wrogie siły nieznanej historii przedchrześcijańskiej Polski. Ale to tylko pozory. W rzeczywistości Czytelnik zalewany jest całą masą pseudoinformacji i zwyczajnych kłamstw, których nie jest w stanie zweryfikować, choćby ze względu na brak czasu i nawał codzienny ...

	Stalagmit
	17 listopada 2020 18:54

Wieki brązu i żelaza. Tom 2. Zaproszenie

Szanowni Czytelnicy, Dzięki uprzejmości Szanownego Gospodarza i wydawnictwa „Klinika Języka” z Grodziska Mazowieckiego ukazał się już drugi tom mojej książki  pt. „Wieki brązu i żelaza”. Stanowi on kontynuację tomu pierwszego i traktuje o ludach i cywilizacjach kolejnej wielkiej epoki wczesnych dziejów Świata, to znaczy epoki żelaza. Jego treść dotyczy lat 1200/1000-323/300 przed Chr. i obejmuje, tak jak tom I, dzieje całego zamieszkanego Świata.

Drugi tom opowiada o tym, co działo się po wielkiej katastrofie, która dotknęła wysoko rozwinięte cywilizacje we wschodniej części basenu Morza Śródziemnego ok. 1200-1100 lat przed Chr. Fala politycznych niepokojów, migracji i katastrof spowodowała upadek ówczesnych mocarstw Azji Zachodniej. Na wielu obszarach nastały „wieki ciemne” i cywiliza ...

	Stalagmit
	2 listopada 2020 18:06

Człowiek z lodowca i jego świat

We wrześniu 1991 roku para niemieckich turystów wędrująca po Alpach Ötzalskich na pograniczu Austrii i Włoch odnalazła doskonale zachowane w lodzie ciało ludzkie. Początkowo myśleli, że zwłoki należą do jakiegoś nieszczęsnego alpinisty, który zginął w górach niedawno. Kiedy jednak drużyna miejscowych policjantów i wspinaczy wzięła się do wydobywania ciała, stało się jasne, że nie są to szczątki człowieka który zginął tu w ciągu ostatnich stu lat. Znalezione przy nich przedmioty, takie jak miedziany toporek wskazywały, że człowiek, którego ciało znaleziono w pobliżu lodowca Similaun stracił życie w bardzo odległych czasach. Kiedy zamrożone ciało i odkryte przy nim przedmioty obejrzał austriacki archeolog Konrad Spindler, stwierdził, że człowiek, którego ciało wydobyto z lodu zginął co n ...

	Stalagmit
	30 października 2020 07:00

Świat megalitów

W wielu krajach Świata można jeszcze dziś spotkać potężne, kamienne i kamienno-ziemne konstrukcje pochodzące z bardzo odległej przeszłości. Są one rozsiane po Europie, Azji, Afryce i po wyspach Oceanu Spokojnego. Najwięcej takich konstrukcji można spotkać w Europie zachodniej i północnej, na brzegach Morza Śródziemnego, w Zachodniej Azji i Północnej Afryce. Występują także we Wschodniej i Południowej Azji. Nazywa się je powszechnie megalitami (gr. megas – wielki, lithos – kamień). Przez setki lat mieszkańcy wymienionych obszarów, zwyczajni ludzie wiedzieni ciekawością, uczeni i myśliciele zastanawiali się kto, kiedy i dlaczego wznosił tak pracochłonne i potężne budowle. Odpowiedzi na te pytania pojawiły się stosunkowo niedawno, w ciągu ostatnich 150 lat badań archeologicznych prowadzon ...

	Stalagmit
	26 października 2020 07:21

Wczesna literatura, pismo i polityka

Pismo jest dzieckiem księgowości i gospodarki. Najstarsze rodzaje pisma nie zostały wynalezione w celu zapisywania utworów literackich, ale po to, by odnotowywać wpływ dóbr do świątynnych i królewskich magazynów, oraz racje wydawane robotnikom. Pismo piktograficzne wynalezione przez sumeryjską ludność kultury Uruk 3500-3300 lat przed Chr. służyło właśnie do takich celów. Później na jego bazie opracowano pismo klinowe, służące do zapisywania słów w języku sumeryjskim. Już około 9000 lat przed Chr. opracowano w Mezopotamii system notacji za pomocą glinianych żetonów, oznaczających określoną ilość towarów i innych przedmiotów. Używano ich bardzo długo, aż do II tys. przed Chr. W połowie IV tys. przed Chr. w Tell Brak w północnej Mezopotamii używano także żetonów w kształcie zwierząt, służ ...

	Stalagmit
	19 października 2020 18:06