Nie wiem,czy  B.Grąbczewski przewijał sie we wcześniejszych wpisach

https://bialczynski.pl/2010/01/01/bronislaw-grabczewski-1855-1926-w-sluzbie-cara-i-nauki/

" Przedmiotem zainteresowania Grąbczewskiego były miejsca występowania różnych surowców mineralnych miedzy innymi: miedzi, brązu, żelaza złota, jadeitu ( tu określenie: żadeit), ołowiu, amoniaku itp. (por. Grąbczewski 1958, s. 144). W sprzyjających okolicznościach starał się zdobyć informacje o sposobie ich wydobycia i obróbki w dawnych czasach i w latach jego tam podróżowania. Podróżując po Kaszgarii zdobył wiadomości o znanych i eksploatowanych złożach. Od rodzaju surowca, czasem zyskują miana rzeki lub miejscowości dla przykładu zacytuję taki fragment: „Najwięcej eksploatowane są kopalnie złota, których jest bardzo dużo w okręgu chotańskim i jarkendzkim. Góry znane w geografii pod nazwą Kunlun okalają Kaszgarię z południe i przez krajowców zwane są pasmem gór Ałtyn-tag (złote góry) z powodu obfitości w nich rzeczek złotonośnych. Jedna z nazw, jakie nosi rzeka Jarkend-daria brzmi Zerawszan, co znaczy „Złotonośna”, gdyż i z niej otrzymuje się złoto prawie we wszystkich dopływach” Grąbczewski 1958, s. 144-145).

{ryc. w linku}

Uważany za najświętsze dla muzułmanów miejsce w Sinkiangu. Zbudowany w XVII w grobowiec pięciu pokoleń rodziny Abacha Chodży, władcy całego Wschodniego Turkiestanu (Kotlina Kaszgarska), przez niektórych Ujgurów uważany za proroka.

Wiadomości te uzupełnił informacją, że sposób pozyskiwania złota nie zmienił się od wieków.

Ciekawy jest opis wytopu rudy żelaza. Na ślady hutnictwa natrafił w okolicy Raskemu o czym napisał:

„O kilka kilometrów od Raskemu przeszliśmy obok zwalisk niewielkiej forteczki i wioski i znaleźliśmy ślady wytapianej tak kiedyś rudy metalowej; lecz jakie to były prace, nie mogłem określić, na zbadanie zaś okolic nie mieliśmy czasu” Grąbczewski 1958, s. 501-502).

{ryc. w linku}

Rzeka Zerawszan – nie tylko złotonośna to Rzeka Zerywanów

Przebywając w Kaszgarii poznał ten sposób i opisał go a ja zacytuję, ponieważ podobne urządzenia odkrywane są metodą wykopaliskową w Polsce:

„Ponieważ fabryk w Kaszgarii nie mają, przeto krajowcy węgla kamiennego zupełnie nie używają. Wytapianiem żelaza zajmuje się wioska Kyzyl, o 40 km na południe od miasta Jangihisar, gdzie odpowiednie piece znajdują się absolutnie w każdym domu. Urządzenie pieców jest zupełnie pierwotne: składają się one właściwie z dwóch jam, wykopanych jedna nad drugą. Wierzchnią zapełnia się rudą żelazną i następnie starannie zakrywa. W drugiej jamie rozpala się ogień i podtrzymuje go w ciągu trzech dni i nocy. Potem wierzchnią jamę się odkrywa, i na dnie jej pozostaje około 2 pudów stopu żelaza, który po oczyszczeniu z ziemi idzie na wyrób kietmeni (rodzaj szerokich zakrzywionych łopat, którymi krajowcy pracują. Rudę przywożą z gór Kyzyl-Tau, o 2 dni drogi od wioski Kyzyl. Ruda podobno leży zupełnie na powierzchni ziemi i dla wydobywania jej nie ma żadnych urządzeń”( Grąbczewski 1958, 144)."